Zapalenie migdałków: objawy, przyczyny i leczenie
Zapalenie migdałków to infekcja migdałków – dwóch mas tkanki w tylnej części gardła [1.1][2.1].
Migdałki pełnią rolę filtrów, zatrzymując drobnoustroje, które w przeciwnym razie mogłyby przedostać się do dróg oddechowych i spowodować infekcję. Wytwarzają także przeciwciała zwalczające infekcję. Czasami jednak bakterie lub wirusy wygrywają w tej walce. Może to spowodować obrzęk i stan zapalny migdałków.
Zapalenie migdałków to częsta dolegliwość, zwłaszcza u dzieci. Może wystąpić jednorazowo lub nawracać wielokrotnie w krótkim okresie czasu [3.1].
Chociaż zapalenie migdałków może być niekomfortowe i nieprzyjemne, rzadko stanowi poważny problem zdrowotny. U większości ludzi powrót do zdrowia w przypadku zapalenia migdałków zajmuje kilka dni. Większość objawów ustąpi w ciągu 7–10 dni [1.2].
W tym artykule wyjaśniamy, czym jest zapalenie migdałków, jakie są jego objawy i przyczyny, a na koniec przyjrzymy się leczeniu.
Zapalenie migdałków: co to takiego?
Migdałki to dwa węzły chłonne zlokalizowane po obu stronach tylnej części gardła. Stanowią one mechanizm obronny i pomagają zapobiegać infekcjom [2.1]. Kiedy infekcja rozwija się na samych migdałkach, stan ten to właśnie zapalenie migdałków.
Migdałki stanowią pierwszą linię obrony przed chorobami. Wytwarzają one białe krwinki, które pomagają organizmowi zwalczać infekcje [4.1].
Zapalenie migdałków może wystąpić w każdym wieku i jest częstą chorobą wieku dziecięcego. Lekarze najczęściej rozpoznają ją u dzieci, począwszy od wieku przedszkolnego aż do wieku nastoletniego. Objawy obejmują ból gardła, obrzęk migdałków i gorączkę [3.2].
Patogeny wywołujące zapalenie migdałków mogą przenosić się na inne osoby, a czynnikiem zakaźnym może być wiele powszechnych wirusów i bakterii. Do drobnoustrojów wywołujących zapalenie migdałków należą paciorkowcowe. Nieleczone zapalenie migdałków spowodowane paciorkowcowym zapaleniem gardła może prowadzić do poważnych powikłań.
Wyróżnia się trzy rodzaje zapalenia migdałków [5.1]:
- Ostre zapalenie migdałków. Objawy utrzymują się zwykle 3 lub 4 dni, ale mogą utrzymywać się nawet do 2 tygodni.
- Nawracające zapalenie migdałków. Z tym rodzajem mamy do czynienia, kiedy zapalenie migdałków występuje kilka razy w roku.
- Przewlekłe zapalenie migdałków. Ten rodzaj oznacza długotrwałą infekcję migdałków.
Ponieważ odpowiednie leczenie zapalenia migdałków zależy od przyczyny, ważne jest postawienie szybkiej i trafnej diagnozy. Chirurgiczne usunięcie migdałków, niegdyś powszechną procedurę leczenia zapaleń migdałków, wykonuje się zwykle tylko wtedy, gdy choroba często nawraca, nie reaguje na inne metody leczenia lub powoduje poważne powikłania [2.2].
Zapalenie migdałków: główne objawy
Zapalenie migdałków może przypominać silne przeziębienie lub grypę. Migdałki znajdujące się w tylnej części gardła będą czerwone i opuchnięte. Jednak objawy ustępują zwykle po 3–4 dniach [3.3].
Zapalenie migdałków może być spowodowane różnymi infekcjami wirusowymi lub bakteryjnymi oraz przenoszone drogą kropelkową albo przez skażone przedmioty.
Najczęstszym objawem jest bardzo silny ból gardła. Może występować dość silne zmęczenie i osłabienie, podobnie jak w przypadku poważnego przeziębienia lub grypy. Głównymi objawami zapalenia migdałków są stan zapalny i obrzęk, czasami na tyle poważny, że utrudnia oddychanie przez usta.
Głównymi objawami u dzieci i dorosłych są [3.4]:
- Ból lub tkliwość gardła
- Gorączka
- Zaczerwienienie migdałków
- Obrzęk węzłów chłonnych na szyi lub szczęce
- Gorączka i dreszcze
- Nieświeży oddech
- Biała lub żółta warstwa na migdałkach
- Bolesne pęcherze lub owrzodzenia gardła
- Ból głowy
- Utrata apetytu
- Ból ucha
- Sztywność karku
- Problemy z połykaniem
- Chrypka lub stłumiony głos
Do objawów zapalenia migdałków u dzieci należą także [6.1]:
- Niestrawność
- Ślinienie się
- Niechęć do jedzenia i połykania
- Wymioty
- Ból brzucha
U niektórych osób mogą rozwinąć się kamienie migdałkowe, które lekarze nazywają również czopami retencyjnymi. Kamienie migdałkowe to zwapnione złogi materiału w kryptach migdałków. Na ogół są one małe, ale w rzadkich przypadkach mogą być większe.
Kamienie migdałkowe mogą być uciążliwe i czasami trudne do usunięcia, ale zasadniczo nie są szkodliwe.
Zapalenie migdałków: przyczyny
Zapalenie migdałków jest najczęściej spowodowane przez często występujące wirusy, ale przyczyną mogą być również infekcje bakteryjne.
Migdałki zwalczają bakterie i wirusy, które przedostają się do organizmu przez usta i nos. Jednak migdałki są również podatne na infekcję wywołaną przez dokładnie te same patogeny, przed którymi chronią.
Najczęstszą bakterią wywołującą zapalenie migdałków jest Streptococcus pyogenes (paciorkowiec typu A), bakteria wywołująca paciorkowcowe zapalenie gardła [5.2]. Inne gatunki paciorkowców oraz innych bakterii mogą również powodować zapalenie migdałków, w tym [7.1]:
- Staphylococcus aureus
- Mycoplasma pneumonia
- Chlamydia pneumonia
- Bordetella pertussis
- Fusobacterium
- Neisseria gonorrhoea
Zapalenie migdałków może również zostać wywołane przez wirusy, takiego jak np. wirus powodujący przeziębienie. Możliwą przyczyną są również infekcje bakteryjne, takie jak paciorkowcowe zapalenie gardła.
Infekcja wirusowa jest najczęstszą przyczyną zapalenia migdałków.Do najczęstszych typów wirusów infekujących migdałki należą [2.3]:
- Adenowirus, który jest możliwą przyczyną przeziębienia i bólu gardła
- Rinowirus, który jest najczęstszą przyczyną przeziębienia
- Wirus grypy
- Syncytialny wirus oddechowy, który często powoduje ostre infekcje dróg oddechowych
- Dwa podtypy koronawirusa, z których jeden powoduje SARS
Rzadziej chorobę mogą wywołać następujące wirusy:
- Wirus Epsteina-Barr (EBV)
- Wirus opryszczki pospolitej (HSV)
- Wirus cytomegalii (CMV)
Niektóre czynniki mogą zwiększać ryzyko zachorowania na zapalenie migdałków:
- Wiek – dzieci chorują na zapalenie migdałków częściej niż dorośli. Dzieci w wieku od 5 do 15 lat są bardziej narażone na zapalenie migdałków spowodowane infekcjami bakteryjnymi. Zapalenie migdałków wywołane infekcjami wirusowymi występuje częściej u bardzo małych dzieci. Osoby starsze są również bardziej narażone na zapalenie migdałków.
Ekspozycja na drobnoustroje – dzieci spędzają także więcej czasu w towarzystwie innych dzieci w swoim wieku w szkole lub w internatach, przez co mogą łatwo przenosić infekcje prowadzące do zapalenia migdałków. Dorośli, którzy spędzają dużo czasu z małymi dziećmi, np. nauczyciele, są również obarczeni podwyższonym ryzykiem zakażenia i zapalenia migdałków.
Zapalenie migdałków: leczenie
Łagodna postać zapalenia migdałków niekoniecznie wymaga leczenia, zwłaszcza jeśli czynnikiem sprawczym jest wirus, np. jeden z wirusów wywołujących przeziębienie [3.5].
Leczenie cięższych przypadków zapalenia migdałków może wymagać podania antybiotyków lub zabiegu chirurgicznego (tonsillektomii). Jeśli zapalenie migdałków doprowadzi do odwodnienia, konieczne może być również dożylne podanie płynów. Leki przeciwbólowe łagodzące ból gardła mogą również pomóc w procesie gojenia [7.2].
Aby zdiagnozować zapalenie migdałków, lekarz rozpocznie od badania ogólnego i sprawdzi, czy wokół migdałków nie występuje obrzęk, często z białymi nalotami [1 – część: badania i testy].
Lekarze mogą również zbadać szyję pod kątem powiększenia węzłów chłonnych i, czasami, wysypki.
Lekarz może pobrać wymaz z zakażonego obszaru w celu przeprowadzenia bardziej dokładnego badania. Dzięki tej technice można określić, czy przyczyną zakażenia jest wirus, czy bakteria [3.6].
Lekarz może również zlecić morfologię krwi z rozmazem. Badanie to polega na pobraniu niewielkiej ilości krwi w celu oznaczenia poziomu niektórych typów komórek krwi. Badania laboratoryjne krwi mogą pomóc lekarzowi w uzupełnieniu informacji uzyskanych na podstawie wymazu [3.7].
W niektórych przypadkach, jeśli wynik wymazu jest niejednoznaczny, morfologia krwi z rozmazem może pomóc lekarzowi w określeniu najlepszego leczenia.
Jeśli przeprowadzone badania potwierdzą obecność bakterii, podane zostaną antybiotyki. Lekarz może przepisać te leki w jednorazowym wstrzyknięciu lub w postaci tabletek, które trzeba przyjmować przez kilka dni. Samopoczucie poprawi się w ciągu 2–3 dni, ale ważne jest, aby przyjąć cały przepisany lek [1 – część: leczenie].
Sposób leczenia zależy od tego, czy zapalenie migdałków jest spowodowane przez [5.3]:
- wirusa – w takim przypadku organizm sam zwalczy infekcję;
- bakterie – w takim przypadku lekarz przepisze antybiotyk. Dziecku należy pomóc, aby zażywało antybiotyk dokładnie zgodnie z zaleceniami. Pomaga to w zapewnieniu szybkiego ustąpienia objawów i zapobiega rozprzestrzenianiu się infekcji na inne osoby.
Ważne jest, aby przyjąć cały przepisany lek– nawet jeśli dziecko poczuje się lepiej po kilku dniach – w przeciwnym razie infekcja może powrócić. Przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami pomaga również zapobiegać poważniejszym problemom zdrowotnym, które mogą być spowodowane przez paciorkowce, tzw. gorączce reumatycznej, która może uszkodzić serce [5.4].
W rzadkich przypadkach lekarz może zalecić tonsillektomię (zabieg usunięcia migdałków), jeśli migdałki dziecka często ulegają zakażeniu lub są tak duże, że utrudniają mu oddychanie w nocy [7.3]. W przeszłości tonsillektomia była powszechnie wykonywanym zabiegiem.Obecnie eksperci na podstawie wytycznych decydują, czy usunięcie migdałków jest najlepszą metodą leczenia. Co do zasady tonsillektomię można rozważyć, jeśli u dziecka wystąpiło siedem epizodów bólu gardła w ciągu roku, pięć epizodów przez dwa lata z rzędu lub trzy epizody przez trzy lata z rzędu [8].
Domowe sposoby
Jeśli masz wirusa, antybiotyki nie pomogą, a organizm sam zwalczy infekcję.W międzyczasie można wypróbować domowe sposoby na złagodzenie objawów [5.5] [7.4]:
- Dużo odpoczywaj
- Pij ciepłe lub bardzo zimne płyny, aby złagodzić ból gardła
- Płucz gardło ciepłą, słoną wodą
- Ssij pastylki do ssania z ze składnikami znieczulającymi lub innymi lekami, aby znieczulić gardło
- Przyjmuj dostępne bez recepty leki przeciwbólowe, np. kwas acetylosalicylowy lub inne niesteroidowe leki przeciw zapalne
- Jedz miękkie pokarmy, takie jak galaretki, lody i mus jabłkowy
- Ustaw w pokoju waporyzator lub nawilżacz wytwarzający chłodną mgiełkę
Piśmiennictwo
- Tonsillitis Information | Mount Sinai - New York. Mount Sinai Health System. (2022). Pobrano: 1 sierpnia 2022 r. z https://www.mountsinai.org/health-library/diseases-conditions/tonsillitis. - 1 , 2
- Tonsillitis symptoms and treatments. Nhsinform.scot. (2022). Pobrano: 1 sierpnia 2022 r. z https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/ears-nose-and-throat/tonsillitis. - 1 , 2 , 3
- Tonsillitis. nhs.uk. (2022). Pobrano: 1 sierpnia 2022 r. z https://www.nhs.uk/conditions/tonsillitis/. - 1 , 2 , 3 , 4. 5, 6 , 7
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279406/ - 1
- https://www.webmd.com/oral-health/tonsillitis-symptoms-causes-and-treatments - 1 , 2 , 3 , 4 , 5
- https://kidshealth.org/en/parents/tonsillitis.html - 1
- https://www.healthline.com/health/tonsillitis-vs-strep-throat - 1 , 2 , 3 , 4
- https://entsurgeonbrisbane.com.au/wp-content/uploads/2020/07/IndicationsforTonsillectomy.pdf
CH-20240625-53
Ogólne informacje na temat produktów Aspirin®
Innowacyjna Aspirin® Pro, musująca Aspirin® C czy saszetki Aspirin® Complex Hot? Który produkt będzie dla mnie odpowiedni?
Konsultacja treści merytorycznych: dr hab. n. med. Piotr Jędrusik.
