Zapalenie zatok to zapalenie błony śluzowej wyściełającej zatoki przynosowe i nos, obejmujące jedną lub kilka zatok. W zależności
od czasu trwania wyróżnia się postać ostrą i przewlekłą.
Objawy ostrego zapalenia zatok trwają zwykle do 4 tygodni.
Do zakażenia dochodzi najczęściej bezpośrednio przez błonę śluzową
jamy nosowej, ale możliwa jest również droga zębopochodna
i krwiopochodna. Przewlekłe zapalenie zatok definiuje się zwykle
jako zapalenie trwające dłużej niż 12 tygodni.
Zapalenie zatok to zapalenie błony śluzowej wyściełającej zatoki przynosowe i nos, obejmujące jedną lub kilka zatok. W zależności od czasu trwania wyróżnia się postać ostrą i przewlekłą. Objawy ostrego zapalenia zatok trwają zwykle do 4 tygodni. Do zakażenia dochodzi najczęściej bezpośrednio przez błonę śluzową jamy nosowej, ale możliwa jest również droga zębopochodna i krwiopochodna. Przewlekłe zapalenie zatok definiuje się zwykle jako zapalenie trwające dłużej niż 12 tygodni.
Etiologia przewlekłego zapalenia zatok nie została w pełni poznana: czynniki zakaźne mogą przyczyniać się
do przewlekłego zapalenia zatok, ale nie tłumaczą go w pełni, a do dodatkowych czynników należy m.in. wpływ
Błona śluzowa zatok jest bardzo obrzęknięta, zatoki mogą być wypełnione zakażonym śluzem, a w jamie nosowej
i zatokach mogą tworzyć się polipy.
Stan ten występuje częściej u osób z alergiami (przyczyną może być reakcja alergiczna na grzyby znajdujące
się w zatokach), zaburzeniami czynności układu immunologicznego (np. choroby autoimmunologiczne), częstymi przeziębieniami, deformacjami nosa (np. po urazie) utrudniającymi drenaż wydzieliny (np. skrzywienie przegrody
nosa), a także osób narażonych na dym tytoniowy lub inne wdychane substancje drażniące.
Czynniki wyzwalające przewlekłe zapalenie zatok lub przyczyniające się do jego wystąpienia:
Objawy:
Do objawów występujących najczęściej, ale równocześnie najmniej swoistych – występujących również w innych postaciach zakażenia górnych dróg oddechowych – należą wydzielina z nosa i kaszel. Objawami bardziej wskazującymi na ostre zapalenie zatok są: ból twarzy, ból zębów szczęki lub tkliwość w okolicy zatoki szczękowej – zwłaszcza jeżeli występują po jednej stronie, a ból nasila się przy pochyleniu do przodu – oraz wydzielina z nosa o charakterze śluzowo-ropnym.
Rozpoznanie ostrego zapalenia zatok opiera się na ogół na stwierdzeniu zespołu objawów, z których najważniejsze to ropna wydzielina z nosa (przez nozdrza przednie lub ściekająca po tylnej ścianie gardła), zatkanie nosa oraz ból lub uczucie pełności w obrębie twarzy.
Czas trwania objawów – w większości przypadków
objawy trwają 7-10 dni (nieco dłużej niż przeziębienie),
zwłaszcza jeżeli zakażenie ma etiologię wirusową.
Czas trwania objawów powyżej 10 dni jest
najważniejszym kryterium różnicującym zakażenie
wirusowe i bakteryjne.
Zgłoś się do lekarza, jeżeli jeden lub więcej spośród poniższych objawów utrzymuje się dłużej niż 7 dni:
Zgłoś się niezwłocznie do oceny lekarskiej jeżeli jeden lub więcej objawów występuje przed upływem 7 dni choroby:
Objawy (co najmniej 2 objawy przez 3 miesiące):
W celu zapobiegania zarówno ostremu, jak i przewlekłemu zapaleniu zatok można stosować różne środki:
Wśród domowych sposobów na ostre zapalenie zatok wymienia się najczęściej:
Początkowo leczenie jest objawowe, ponieważ u większości osób objawy ustępują
w ciągu 7-10 dni. W tym czasie zaleca się unikanie antybiotyków, chyba że jednoznacznie stwierdzono ciężkie zakażenie bakteryjne (ale tylko do 2% przypadków ostrego zapalenia zatok ma etiologię bakteryjną).
Leczenie pierwszego rzutu:
Nie zaleca się stosowania inhalacji parą, leków przeciwhistaminowych, mukolitycznych, przeciwkaszlowych, glikokortykosteroidów, środków medycyny komplementarnej/alternatywnej.
Kwas acetylosalicylowy na ostre zapalenie zatok
W objawowym leczeniu dolegliwości związanych z ostrym zapaleniem zatok można stosować kwas acetylosalicylowy. Dostępne są również preparaty złożone zawierające kwas acetylosalicylowy, na przykład połączenie kwasu acetylosalicylowego z pseudoefedryną, która jest agonistą receptorów alfa1-adrenergicznych (alfa-sympatykomimetykiem). Działanie pseudoefedryny polega na obkurczaniu naczyń błony śluzowej nosa i zmniejszeniu jej obrzęku, co powoduje zmniejszenie zatkania nosa.
Leczenie drugiego rzutu:
Leczenie drugiego rzutu jest stosowane, jeżeli nie ma poprawy
w ciągu 7–10 dni:
Leczenie tego stanu jest bardziej złożone i obejmuje:
U 20% osób z przewlekłym zapaleniem zatok występuje astma
oskrzelowa. U niektórych osób z przewlekłym zapaleniem zatok,
polipami nosa i astmą występuje nietolerancja kwasu
acetylosalicylowego („triada aspirynowa”).
W ciągu kilku godzin od przyjęcia kwasu acetylosalicylowego
lub niesteroidowego leku przeciwzapalnego (np. ibuprofen, naproksen)
może dojść do nasilenia objawów zapalenia zatok/astmy (zatkanie
nosa, ból/ucisk w okolicy zatok, świsty, ból w klatce piersiowej, kaszel).
Ta reakcja może być nasilona i stwarzać zagrożenie dla życia.
Źródła:
Europejskie wytyczne na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa 2012 (wybór). Magazyn Otorynolaryngologiczny 2013, nr 2(46), 45-66.
Wawrzyniak A. Racjonalna terapia ostrych infekcji górnych dróg oddechowych. Forum Medycyny Rodzinnej 2011; 5: 401-406. Hryniewicz W. i wsp.
Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego 2010. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków.
https://www.everydayhealth.com/sinus-health-guide/natural-remedies-for-sinus-pain.aspx
https://www.everydayhealth.com/sinus-infection/
UpToDate, https://www.uptodate.com.
Gdy czujesz ból i ucisk, masz zatkany nos, może to być objaw zapalenia zatok. Warto zastosować wtedy Aspirin Complex Zatoki – połączenie kwasu acetylosalicylowego, który uśmierza ból i obniża gorączkę, oraz pseudoefedryny, która jest silnym środkiem udrażniającym. Lek ten dostępny jest w formie granulatu do rozpuszczenia w zimnej wodzie